Snakes: పాములు అనగానే మనకు భయంకరమైన రూపం, విషం, చావు గుర్తొస్తాయి. అయితే, హిందూ సంస్కృతిలో పాములను దైవంగా కొలుస్తారు. నాగుల చవితి, నాగ పంచమి లాంటి పండుగల్లో పాము పుట్టలకు పాలు పోసి, పూజలు చేస్తారు. అయినా, పాముల గురించి చాలా మందిలో ఒక నమ్మకం బలంగా ఉంది. అవి పగబట్టి మనుషులను వెంటాడి చంపుతాయని! ఈ నమ్మకం నిజమా? లేక కేవలం కథలు, సినిమాల వల్ల వచ్చిన అపోహమా? ఈ విషయాన్ని సైన్స్ దృష్టితో చూద్దాం.
పాముల గురించి మాట్లాడే ముందు వాటి జీవశాస్త్రం (హెర్పెటాలజీ) గురించి కొంచెం తెలుసుకోవాలి. పాములు సరీసృపాలు, అంటే గుడ్లు పెట్టే భూచర జీవులు. వీటి మెదడు మనుషుల మెదడులా సంక్లిష్టంగా ఉండదు. అందుకే పగ, ప్రతీకారం, ద్వేషం లాంటి భావోద్వేగాలు అనుభవించే సామర్థ్యం పాములకు లేదని శాస్త్రవేత్తలు చెబుతారు. పాములు తమ సహజ ప్రవృత్తుల ఆధారంగానే ప్రవర్తిస్తాయి. అవి ఆహారం కోసం వేటాడతాయి లేదా తమకు ప్రమాదం ఉందనుకుంటే రక్షణ కోసం దాడి చేస్తాయి. కానీ, ఒక వ్యక్తిని గుర్తుపెట్టుకుని, పగతో వెంటాడి చంపాలని ప్లాన్ చేయడం పాములకు సాధ్యం కాదు.
సైన్స్ ప్రకారం, పాములకు జ్ఞాపకశక్తి చాలా తక్కువ. అవి వాసనలు, చుట్టూ ఉన్న పరిసరాలను గుర్తించగలవు, కానీ ఒక నిర్దిష్ట వ్యక్తిని గుర్తుపెట్టుకుని దీర్ఘకాలం పగ పెంచుకోవడం వాటి సామర్థ్యానికి అతీతం. ఉదాహరణకు, సినిమాల్లో ఒక పామును కొడితే, అది ఆ వ్యక్తిని గుర్తుపెట్టుకుని వెంటాడి చంపే సీన్లు చూస్తాం. కానీ, ఇలాంటివి శాస్త్రీయంగా నిరూపితం కాలేదు. చాలా సందర్భాల్లో, పాము కాటు అనేది రక్షణ కోసమో, భయం వల్లో జరుగుతుంది, పగ లేదా ప్రతీకారం కాదు.
ఈ నమ్మకం ఎక్కడి నుంచి వచ్చింది? మన భారతీయ సంస్కృతిలో పాములకు పవిత్రమైన స్థానం ఉంది. పురాణాల్లో నాగ దేవతలు, శివుడి గళంలో నాగమాల, విష్ణువు శేషనాగంపై నిద్రించడం లాంటి కథలు పాములకు ఆధ్యాత్మిక శక్తిని ఆపాదించాయి. నాగ పంచమి, నాగుల చవితి లాంటి పండుగలు ఈ నమ్మకాన్ని బలపరిచాయి. అలాగే, జానపద కథలు, సినిమాలు పాముల గురించి ఊహాజనిత కథనాలను సృష్టించాయి. ఒక పాము జంటలో ఒకటి చనిపోతే, మరొకటి పగ తీర్చుకుంటుందనే కథలు ప్రజల్లో భయాన్ని, ఈ నమ్మకాన్ని మరింత లోతుగా నాటాయి.
కొన్ని సందర్భాల్లో, పాములు తమ ఆవాసాల దగ్గర తిరిగే మనుషులను గుర్తుంచుకుని, మళ్లీ అక్కడే కనిపించవచ్చు. కానీ, ఇది పగ కాదు, కేవలం వాటి సహజ ప్రవర్తనలో భాగమే. ఒకే చోట పాము మళ్లీ మళ్లీ కనిపిస్తే, అది పగబట్టినట్లు అనిపించొచ్చు, కానీ సైన్స్ దీన్ని యాదృచ్ఛికం అంటుంది. అధ్యయనాల ప్రకారం, పాములు పగబట్టి వెంటాడి చంపుతాయనే ఆలోచనకు ఎలాంటి శాస్త్రీయ ఆధారాలూ లేవు. ఇది కేవలం మూఢనమ్మకం, కథల వల్ల ఏర్పడిన అపోహ మాత్రమే.
పాములు విషంతో ఉన్నా, విషం లేకపోయినా, వాటి పట్ల జాగ్రత్తగా ఉండడం మంచిది. అనవసరంగా వాటిని గాయపరచడం లేదా రెచ్చగొట్టడం వల్ల రక్షణ కోసం అవి దాడి చేయొచ్చు. అయితే, పగ, ప్రతీకారం లాంటి భావాలు వాటికి లేవని గుర్తుంచుకోవాలి.