Mental Health: స్మార్ట్‌ఫోన్‌లు, సోషల్ మీడియా ఈ రోజుల్లో మన జీవితంలో భాగమైపోయాయి. X, ఇన్‌స్టాగ్రామ్, స్నాప్‌చాట్ లాంటి ప్లాట్‌ఫామ్‌లలో గంటల తరబడి ఏమీ ఆలోచించకుండా స్క్రోల్ చేస్తూ ఉండటం చాలా మందికి అలవాటైపోయింది. ఈ ప్లాట్‌ఫామ్‌లు కనెక్టివిటీ, ఎంటర్‌టైన్‌మెంట్ ఇస్తున్నప్పటికీ, కొత్త పరిశోధనల ప్రకారం ఇలా అతిగా, దేనిపైనా దృష్టి పెట్టకుండా స్క్రోల్ చేయడం జ్ఞాపకశక్తిని బాగా దెబ్బతీస్తుంది. అసలు ఇలాంటి సోషల్ మీడియా వాడకం జ్ఞాపకశక్తిని ఎలా ప్రభావితం చేస్తుంది, దాన్ని ఎలా నివారించవచ్చు అనేది ఇప్పుడు తెలుసుకుందాం..
జ్ఞాపకశక్తి
ఏ ఉద్దేశం లేకుండా సోషల్ మీడియాలో పోస్టులు, వీడియోలు, ఫొటోలు త్వరగా స్క్రోల్ చేస్తూ ఉండడం వల్ల మెదడు సమాచారంతో నిండిపోతుంది. 2023లో న్యూరో కమ్యూనికేషన్స్‌లో ప్రచురితమైన ఒక అధ్యయనం ప్రకారం, ఇలా ఎక్కువసేపు దేనిపైనా దృష్టి పెట్టకుండా సోషల్ మీడియా చూసినవాళ్లలో స్వల్పకాల జ్ఞాపకశక్తి 15 శాతం వరకు తగ్గిపోయింది.
మెదడులో వర్కింగ్ మెమరీ అనేది సమాచారాన్ని తాత్కాలికంగా నిల్వ చేస్తుంది. కానీ, ఇలా ఏదో ఒకటి స్క్రోల్ చేస్తూ ఉంటే, ఆ సమాచారాన్ని లోతుగా ఆలోచించి, దీర్ఘకాల జ్ఞాపకంలో నిల్వ చేయడం జరగదు. దాంతో మెదడు అలసిపోయి, ఒత్తిడికి గురవుతుంది. మెదడు ఇంత విచ్ఛిన్నమైన సమాచారాన్ని హ్యాండిల్ చేయడానికి తయారైనది కాదు. ఇది ఒక పుస్తకం చదువుతూ, టీవీ ఛానెల్స్ మార్చినట్టు. ఏదీ మనసులో నిలవదు. అని స్టాన్‌ఫోర్డ్ యూనివర్సిటీ న్యూరోసైంటిస్ట్ డాక్టర్ ఎలీనా మార్టినెజ్ చెబుతారు.
దృష్టిపై ప్రభావం
సోషల్ మీడియా ప్లాట్‌ఫామ్‌లు మన దృష్టిని ఆకర్షించేలా, అల్గారిథమ్‌లతో రూపొందించబడతాయి. కానీ, ఇవి మన దృష్టిని కేంద్రీకరించే సామర్థ్యాన్ని దెబ్బతీస్తాయి. జ్ఞాపకాలు ఏర్పడాలంటే దృష్టి చాలా కీలకం. 2024లో జర్నల్ ఆఫ్ కాగ్నిటివ్ న్యూరోసైన్స్‌లో ప్రచురితమైన నివేదిక ప్రకారం, సోషల్ మీడియాని తరచూ ఉపయోగించేవాళ్లలో కేవలం 30 నిమిషాల స్క్రోలింగ్ తర్వాత, జ్ఞాపకాలను నిల్వ చేసే హిప్పోకాంపస్ యాక్టివిటీ తగ్గిపోయింది.
సోషల్ మీడియాలో వేగంగా మారే కంటెంట్ వల్ల మెదడు సమాచారాన్ని సరిగ్గా నిల్వ చేయలేదు. ఒక పోస్ట్ లేదా వీడియో చూసిన కొన్ని సెకన్లలోనే మర్చిపోతాం, ఎందుకంటే వెంటనే కొత్త సమాచారం వస్తుంది. దీన్ని ‘అటెన్షనల్ బ్లింక్’ అంటారు. ఇలా ఎక్కువ కాలం చేస్తే, సమాచారాన్ని గుర్తుంచుకునే న్యూరల్ పాత్‌వేలు బలహీనపడతాయని డాక్టర్లు చెబుతున్నారు. దీనివల్ల చదువు, పని, వ్యక్తిగత సంబంధాలపై చెడు ప్రభావం పడుతుందట.
డోపమైన్ ఉచ్చు
ఇలా స్క్రోల్ చేస్తుంటే, మెదడులో డోపమైన్ అనే కెమికల్ విడుదలవుతుంది. ఇది తక్షణ ఆనందాన్ని ఇస్తుంది, కానీ జ్ఞాపకశక్తిని దెబ్బతీస్తుందని మానసిక వైద్య నిపుణులు చెబుతున్నారు. 2025లో కేంబ్రిడ్జ్ యూనివర్సిటీ చేసిన అధ్యయనం ప్రకారం, సోషల్ మీడియా వల్ల వచ్చే డోపమైన్ సర్జ్‌లు, కొన్ని నిమిషాల క్రితం చేసిన పనుల వివరాలను గుర్తుంచుకునే సామర్థ్యాన్ని తగ్గిస్తాయి.
ఎలా తగ్గించాలి?
ఇలాంటి ప్రభావాలు శాశ్వతం కాదని డాక్టర్లు చెబుతున్నారు. కొన్ని జాగ్రత్తలతో జ్ఞాపకశక్తిని కాపాడుకోవచ్చని అంటున్నారు. సోషల్ మీడియాని ఏదైనా నేర్చుకోవడానికి లేదా స్నేహితులతో కనెక్ట్ అవ్వడానికి ఉపయోగించాలి. లేకపోతే ఏమీ లేకుండా స్క్రోల్ చేయడం మానుకోవాలి.
ప్రతి 20 నిమిషాలకు 20 సెకన్లపాటు స్క్రీన్ నుంచి దూరంగా ఉండాలి. దీన్ని 20-20-20 రూల్ అంటారు. ఇది మెదడు ఒత్తిడిని తగ్గిస్తుందట.
మైండ్‌ఫుల్‌నెస్ కోసం మెడిటేషన్, జర్నలింగ్ లాంటివి అలవాటు చేసుకోవడం ఉత్తమం. ఇవి దృష్టిని, జ్ఞాపకశక్తిని మెరుగుపరుస్తాయట.
గమనిక: పలు అధ్యయనాలు, పరిశోధనలు, హెల్త్ జర్నల్స్ నుంచి సేకరించిన సమాచారాన్ని మీ అవగాహన కోసం ఇక్కడ యథావిధిగా అందించాం. ఈ సమాచారం వైద్యానికి లేదా చికిత్సకు ప్రత్యామ్నాయం కాదు. ఆరోగ్యానికి సంబంధించి.. ఎలాంటి సందేహాలున్నా మీరు తప్పకుండా డాక్టర్‌ను సంప్రదించాలి. ఈ ఆర్టికల్‌లో పేర్కొన్న అంశాలకు ‘బిగ్ టీవీ’ ఎటువంటి బాధ్యత వహించవని గమనించగలరు.
Share
Photography Prohibited Places: ఈ ప్రదేశాల్లో ఫోటోలు తీయడం నేరం, ఎందుకో తెలిస్తే.. షాక్ అవుతారు !
Tech Mahindra Jobs: టెక్ మహీంద్రాలో ఉద్యోగాలు.. అర్హతలు ఏంటి..? ఎలాంటి బెనిఫిట్స్ ఉంటాయి?
